Nhìn lại năm 2018: Quan hệ Mỹ Trung, Liên Triều và Biển Đông

Một năm 2018 đầy biến động đang dần qua đi khi chỉ còn vài ngày nữa là chúng ta bước vào năm mới 2019. Một năm với nhiều biến động với các mối quan hệ giữa các cường quốc, các vấn đề thể thao – văn hóa – kinh tế nổi bật.

Cùng Lawkey – Đơn vị tư vấn dịch vụ kế toán thuế tại Hà Nội nhìn lại những gì đã xảy ra trong năm 2018:

Sóng gió liên tiếp với quan hệ Nga – Phương Tây

Sóng gió liên tiếp với quan hệ Nga - Phương Tây
Sóng gió liên tiếp với quan hệ Nga – Phương Tây

Sóng gió lớn đầu tiên à vụ cựu điệp viên Nga Sergei Skripal và con gái bị phát hiện bất tỉnh trên băng ghế tại thành phố Salisbury, Anh hôm 4/3. Anh, Pháp, Mỹ và nhiều nước phương Tây cáo buộc Nga sử dụng chất độc thần kinh do Liên Xô sản xuất từ thời chiến tranh Lạnh để đầu độc cha con ông Skripal. Tuy nhiên, Moscow đã bác bỏ cáo buộc này.

Căng thẳng dâng cao khi Anh cùng các nước phương Tây trục xuất hơn 150 nhà ngoại giao Nga và đây là vụ trục xuất nhà ngoại giao tập thể lớn nhất từ sau chiến tranh Lạnh. Đáp lại, Nga cũng trục xuất số lượng nhà ngoại giao tương tự của các nước phương Tây. Ngoài ra, Mỹ cũng áp đặt các lệnh trừng phạt khác nhằm vào Nga sau vụ việc này.

Quan hệ Nga – Mỹ tiếp tục đối mặt với thử thách sau khi Tổng thống Trump tuyên bố rút khỏi Hiệp định vũ khí hạt nhân tầm trung (INF), một văn kiện được ký với Nga từ thời chiến tranh Lạnh. Mỹ cáo buộc Nga vi phạm cam kết của INF, trong khi Moscow phủ nhận thông tin này.

Ngày 25/11, lực lượng an ninh Nga nổ súng và bắt giữ 3 tàu hải quân Ukraine cùng 24 thủy thủ với cáo buộc xâm phạm lãnh hải Nga tại eo biển Kerch gần bán đảo Crimea. Vụ việc một lần nữa làm dấy lên căng thẳng trong quan hệ giữa Nga và phương Tây khi Mỹ và các nước châu Âu kêu gọi tăng cường trừng phạt Moscow.

Bầu cử giữa kỳ và những chính sách gây tranh cãi của Tổng thống Trump

 
Bầu cử giữa kỳ và những chính sách gây tranh cãi của Tổng thống Trump
Bầu cử giữa kỳ và những chính sách gây tranh cãi của Tổng thống Trump

Tổng thống Trump đã đưa ra các chính sách gây tranh cãi trong 2 năm cầm quyền, trong đó có các chính sách cứng rắn với người nhập cư và quyết định rút quân khỏi Syria

Trong 2 năm nắm quyền, Tổng thống Trump đã gây nhiều tranh cãi theo những cách khác nhau, không chỉ với những chính sách mà ông đưa ra, mà cả những phát ngôn thẳng thắn trên mạng xã hội Twitter. Tại một quốc gia đa sắc tộc và có nhiều người nhập cư, việc chính quyền của ông Trump siết kiểm soát người nhập cư đã khiến ông chủ Nhà Trắng hứng chịu nhiều “búa rìu dư luận”. 

Giữa tháng 12, ông Trump gây “sốc” dư luận thế giới khi quyết định rút lực lượng của Mỹ khỏi Syria và Afghanistan. Động thái này được cho là sẽ tạo ra sự thay đổi đáng kể về cán cân quyền lực trên thế giới.

Những chính sách gây tranh cãi bị cho là do thiếu kinh nghiệm chính trị đã khiến ông Trump đối mặt với tình trạng biến động nhân sự chính quyền chưa từng có trong lịch sử và thậm chí bản thân ông cũng có nguy cơ bị luận tội.

Cuộc không kích hội đồng nhắm vào Syrya

Cuộc không kích hội đồng nhắm vào Syrya
Cuộc không kích hội đồng nhắm vào Syrya

Diễn biến nổi bật tiếp theo đó là những gì đã xảy ra với Syrya trong năm vừa qua.

Ngày 13/4, Mỹ cùng hai đồng minh Anh, Pháp đã ồ ạt phóng 105 tên lửa các loại nhằm vào 3 cơ sở bị nghi là nơi sản xuất và lưu trữ vũ khí hóa học của lực lượng chính phủ Syria. Liên quân tuyên bố cuộc không kích này nhằm đáp trả vụ tấn công được cho là sử dụng vũ khí hóa học của lực lượng chính phủ Syria tại thị trấn Đông Ghouta ở ngoại ô thủ đô Damascus khiến 70 người thiệt mạng.

Mỹ, Anh, Pháp tuyên bố đã phá hủy các mục tiêu tại Syria và khẳng định chiến dịch diễn ra thành công. Trong khi đó, Syria và Nga đã bác bỏ cáo buộc của phương Tây, đồng thời đáp trả mạnh mẽ cuộc không kích của liên quân do Mỹ dẫn đầu.

Năm 2018 cũng chứng kiến nhiều thay đổi trong tình hình chiến sự tại Syria sau hơn 7 năm xung đột với sự tham gia của nhiều lực lượng quân sự. Nhiều khu vực từng là địa bàn chiếm đóng của tổ chức Nhà nước Hồi giáo tự xưng (IS) trước đây đã được giải phóng.

Ngày 19/12, Tổng thống Donald Trump tuyên bố đã đánh bại IS tại Syria và sẽ rút hết lực lượng quân sự Mỹ tại quốc gia Trung Đông này về nước. Trước đó, Tổng thống Vladimir Putin cũng tuyên bố sẽ rút phần lớn lực lượng quân sự Nga khỏi Syria do đã đạt được các mục tiêu đề ra.

Nhà báo Ả Rập Jamal Khashoggi bị sát hại

Nhà báo bất đồng chính kiến Ả rập Xê út Jamal Khashoggi đã mất tích bí ẩn sau khi đi vào lãnh sự quán Ả rập Xê út ở thành phố Istanbul (Thổ Nhĩ Kỳ) hôm 2/10. Giới chức Thổ Nhĩ Kỳ sau đó tuyên bố nắm bằng chứng cho thấy nhà báo này đã bị một nhóm sát thủ gồm 15 người Ả rập Xê út sát hại ngay khi vào lãnh sự quán Ả rập Xê út. Ả rập Xê út chỉ xác nhận ông Khashoggi bị sát hại khoảng một tuần sau đó, song bác bỏ có liên quan.

Vụ việc đã làm rúng động dư luận thế giới khi các nước phương Tây nghi ngờ vụ sát hại man rợ này thực hiện theo mệnh lệnh của nhân vật quyền lực nào đó trong Hoàng gia Ả rập Xê út.

Vụ sát hại nhà báo Khashoggi không chỉ kéo theo cuộc khủng hoảng quan hệ trong thế giới Ả rập mà còn kéo theo sự hoài nghi của các đồng minh phương Tây với Mỹ. Trong khi các nước phương Tây lên án gay gắt và áp lệnh trừng phạt Ả rập Xê út, Mỹ tỏ ra do dự và tuyên bố tiếp tục ủng hộ Riyadh – một khách hàng lớn với vũ khí của Mỹ.

Căng thẳng quan hệ Mỹ – Trung

Quan hệ Mỹ – Trung năm qua chứng kiến những sóng gió có thể nói là chưa từng thấy trong lịch sử quan hệ hai nước. Về bản chất, những căng thẳng này xuất phát từ sự cạnh tranh chiến lược giữa hai cường quốc, khi Tổng thống Mỹ Donald Trump muốn khôi phục vai trò của Washington trên trường quốc tế, trong khi Trung Quốc ngày càng mạnh lên, đe dọa vị thế cường quốc số 1 thế giới của Mỹ.

Cuộc cạnh tranh chiến lược toàn diện giữa Mỹ và Trung Quốc chứng kiến sự va chạm giữa hai nước trên mọi mặt của các phạm trù chính trị và kinh tế. Không chỉ có chiến tranh thương mại, quan hệ Mỹ – Trung cũng va chạm ở một loạt các vấn đề khác.

Việc Trung Quốc đẩy mạnh tầm với và sức ảnh hưởng toàn cầu thông qua chiến lược “Vành đai và con đường” đã khiến Mỹ đặc biệt lo ngại, nhất là tại những quốc gia vốn được coi là “sân sau” của Mỹ. Sau 5 năm kể từ khi ra đời, Dự án “Vành đai và con đường” đã giúp Bắc Kinh phần nào xây dựng vị thế, gây dựng chân rết tại một loạt các quốc gia. Washington đã bắt đầu có các biện pháp nhằm cạnh tranh với dự án này của Trung Quốc, trong đó có việc phát động một chương trình hỗ trợ phát triển hạ tầng ở các nước đang phát triển.

Liên Triều hửng nắng

Liên Triều hửng nắng
VĐV Triều Tiên và Hàn Quốc cầm chung là cờ liên Triều trong thế vấn hội mùa đông năm 2018

Những chuyển biến tích cực trên bán đảo Triều Tiên được xem là điểm sáng của thế giới trong suốt năm 2018. Chỉ một năm trước đó, bán đảo Triều Tiên liên tục leo thang căng thẳng với các cuộc đấu khẩu qua lại giữa Bình Nhưỡng và Washington, các vụ thử tên lửa của Triều Tiên và các biện pháp đáp trả của Mỹ.

Đến cuối năm, hai miền bán đảo Triều Tiên đã thống nhất dỡ mìn khỏi khu phi quân sự, phá hủy các trạm gác tại biên giới. Hồi tháng 11, một đoàn tàu từ Hàn Quốc đã lăn bánh tới lãnh thổ Triều Tiên lần đầu tiên trong nhiều thập niên. Hai bên cũng hướng tới kế hoạch rút toàn bộ vũ khí khỏi Khu vực An ninh Chung thuộc Khu phi quân sự.

Tuy nhiên, tiến trình phi hạt nhân hóa hoàn toàn Bán đảo Triều Tiên cho tới nay vẫn chưa các kết quả thực sự cụ thể và hành trình này dường như vẫn còn nhiều chông gai ở phía trước. Triều Tiên mới đây tuyên bố sẽ không bao giờ đơn phương từ bỏ vũ khí hạt nhân trừ khi Mỹ loại bỏ mối đe dọa hạt nhân trước. Thế giới vẫn đang chờ đợi cuộc gặp thượng đỉnh Mỹ – Triều lần 2 và chuyến thăm Hàn Quốc của nhà lãnh đạo Kim jong-un mà ban đầu được lên kế hoạch vào năm 2018.

Bàn cờ Biển Đông vẫn rất nóng

Trên thực địa, Mỹ đã thẳng thừng cáo buộc Trung Quốc phá vỡ lời hứa không quân sự hóa Biển Đông, khi các hình ảnh vệ tinh được truyền thông Mỹ đăng tải cho thấy Bắc Kinh đã triển khai và bí mật thử nghiệm các hệ thống vũ khí như tên lửa đất đối không, tên lửa hành trình chống hạm, radar, các thiết bị tác chiến điện tử tại các tiền đồn do Bắc Kinh xây dựng trái phép trên các đảo nhân tạo. Đáp trả, Mỹ đã thể hiện bằng những hành động cụ thể. Mỹ đã đẩy mạnh các cuộc tuần tra tự do hàng hải, điều các tàu chiến áp sát các đảo nhân tạo phi pháp do Trung Quốc xây dựng, đưa các điều tàu sân bay tập trận trong khu vực, đưa các máy bay ném bom bay qua Biển Đông…

Một số quốc gia thành viên ASEAN có tranh chấp chủ quyền với Trung Quốc ở Biển Đông và ASEAN cũng đang đàm phán với Trung Quốc về một bộ quy tắc ứng xử (COC) để tránh xung đột và thúc đẩy hợp tác một cách hiệu quả. Vì thế, ASEAN cũng là diễn đàn thích hợp để Mỹ phát đi các thông điệp quan trọng về chính sách đối với vùng biển này

Chính sách của Mỹ đối với Biển Đông nói riêng và khu vực nói chung cũng thu hút sự quan tâm đặc biệt của các nước ASEAN.

>>> Xem thêm: Những trường hợp được dừng cưỡng chế thuế